Pojazd nienormatywny – wymiary, definicje, przepisy, pozwolenia

Przewozy ponadnormatywne (nazywane też nienormatywnymi, gabarytowymi) wykorzystywane są przede wszystkim na potrzeby produkcji przemysłowej, budownictwa i rolnictwa. Obejmują załadunek o ponadprzeciętnych gabarytach, między innymi sprzęt drogowy i budowlany, maszyny górnicze, duże konstrukcje stalowe, zbiorniki, urządzenia energetyczne, elementy elektrowni wiatrowych (np. łopaty wirników siłowni wietrznych) i mostów (np. przęsła). Poniżej omówimy najważniejsze aspekty dotyczące przepisów prawnych w zakresie przejazdu nienormatywnego, w tym między innymi aspekty związane z pilotowaniem transportu ponadgabarytowego.

Transport ponadgabarytowy - przepisy

W polskim prawie zagadnienia dotyczące przewozu nienormatywnego regulują następujące akty prawne:

• Ustawa z dnia 20 czerwca 1997 r. Prawo o ruchu drogowym
• Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 21 stycznia 2021 r. w sprawie zezwoleń na przejazd pojazdów nienormatywnych
• Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 16 lutego 2021 r. w sprawie wysokości opłat za wydanie zezwolenia na przejazd pojazdu nienormatywnego
• Rozporządzenie Ministra Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej z dnia 23 maja 2012 r. w sprawie pilotowania pojazdów nienormatywnych
• Ustawa z dnia 21 marca 1985 r. o drogach publicznych

Definicja pojazdu nienormatywnego

Odpowiedź na pytanie „co to jest transport ponadgabarytowy (nienormatywny)” znajduje się w Prawie o ruchu drogowym. Zgodnie z ustawową definicją pojazd nienormatywny to pojazd lub zespół pojazdów, którego naciski osi wraz z ładunkiem lub bez ładunku, wymiary lub rzeczywista masa całkowita wraz z ładunkiem lub bez niego są większe od dopuszczalnych przewidzianych w przepisach Prawa o ruchu drogowym.

Transport ponadgabarytowy – wymiary

O pojeździe ponadgabarytowym mówimy, kiedy jego wymiary przekroczą:

• 4 metry wysokości
• 2,5 metra szerokości
• 16,5 metra długości
• masę całkowitą 42 ton

Pilotaż pojazdów nienormatywnych

Pojazd nienormatywny, przekraczający określone w przepisach wymiary, nie może poruszać się po drodze publicznej samodzielnie. Przepisy nakładają wymóg, aby taki transport przemieszczał się z zabezpieczeniem przez pilota pojazdów nienormatywnych, czyli specjalnego pojazdu, który porusza się za pojazdem pilotowanym. Pilot drogowy zapewnia właściwą organizację przejazdu ponadgabatytowego, sprawując bezpośredni nadzór nad ładunkiem w czasie pokonywania drogi oraz podczas postoju. Ma prawo do kierowania ruchem drogowym i obowiązek do wykonywania tego w sposób zapewniający bezpieczeństwo i minimalizujący utrudnienia dla innych uczestników ruchu. Pojazd, który wykonuje pilotowanie, musi być wyposażony w dwa żółte światła błyskowe, tablicę z napisem „PILOT” oraz oznaczeniem wymaganego odstępu od pojazdu, urządzenia nagłaśniające oraz środki bezpośredniej łączności radiowej z pojazdem, który jest pilotowany.

Pilotowanie pojazdów nienormatywnych wymagane jest, gdy wymiary transportu przekraczają przynajmniej jedną z wartości:

• długość – 23,00 m
• szerokość – 3,20 m
• wysokość – 4,50 m
• masa całkowita – 60 t

 

W niektórych przypadkach wymagany jest pilotaż transportu ponadgabatytowego pod nadzorem dwóch pilotów. Taki wymóg prawny obowiązuje, kiedy wymiary transportu przekraczają przynajmniej jedną z wartości:

• długość – 30,00 m
• szerokość – 3,60 m
• wysokość – 4,70 m
• masa całkowita – 80 t

Zezwolenie na przejazd pojazdu nienormatywnego

Ruch pojazdu ponadgabarytowego wymaga stosownego zezwolenia. Zezwolenie na transport ponadgabarytowy jest wydawane w drodze decyzji administracyjnej przez właściwy organ administracji publicznej, a w przypadku transportu wojskowego przez odpowiedni organ wojskowy. Zezwolenie wydaje się na wniosek na urzędowym blankiecie o wzorze określonym przepisami w randze rozporządzenia.

Kategorie zezwoleń na przejazd pojazdu nienormatywnego

Zezwolenia różnią się pod względem czasu obowiązywania: jednorazowe lub terminowe (roczne, miesięczne, tygodniowe) oraz ze względu na podział w zakresie przekroczenia przez pojazd limitów masy lub wymiarów.

Z uwagi na wymiary pojazdu ponadgabarytowego wyróżniamy następujące kategorie zezwoleń:

I – dotyczy pojazdów o długości, wysokości, naciskach osi oraz rzeczywistej masie całkowitej nie większych od dopuszczalnych, o szerokości nieprzekraczającej 3,5 m;

II – dotyczy pojazdów o naciskach osi i rzeczywistej masie całkowitej nie większych od dopuszczalnych, o szerokości nieprzekraczającej 3,2 m, o długości nieprzekraczającej: 15 m dla pojedynczego pojazdu, 23 m dla zespołu pojazdów; o wysokości nieprzekraczającej 4,3 m

III – dotyczy pojazdów o rzeczywistej masie całkowitej oraz naciskach osi nie większych od dopuszczalnych, o szerokości nieprzekraczającej 3,4 m, o długości nieprzekraczającej: 15 m dla pojedynczego pojazdu, 23 m dla zespołu pojazdów, 30 m dla zespołu pojazdów o skrętnych osiach, o wysokości nieprzekraczającej 4,3 m;

IV – dotyczy pojazdów o szerokości nieprzekraczającej: 3,4 m dla drogi jednojezdniowej, 4 m dla drogi dwujezdniowej klasy A i S, o długości nieprzekraczającej: 15 m dla pojedynczego pojazdu, 23 m dla zespołu pojazdów, 30 m dla zespołu pojazdów o skrętnych osiach, o wysokości nieprzekraczającej 4,3 m, o rzeczywistej masie całkowitej nieprzekraczającej 60 t, o naciskach osi nie większych od dopuszczalnych;

V – dotyczy pojazdów o wymiarach oraz rzeczywistej masie całkowitej większych od wymienionych w kategoriach I – IV, o naciskach osi przekraczających wielkości dopuszczalne.

 

Zezwolenie w ramach kategorii V obejmuje przejazd konkretną określoną trasą, które zostaje literalnie wskazana w zezwoleniu. Przy wydawaniu decyzji w zakresie zezwolenia w tej kategorii szczegółowej analizie poddana jest infrastruktura drogowa trasy, w tym między innymi szerokość dróg oraz obecność mostów, wiaduktów, najazdów, zwężeń i rond. Bierze się pod uwagę również ulokowanie słupów i znaków oraz dopuszczone na danej trasie maksymalne naciski osi na powierzchnię drogi.